Κιλκίς, 15 Νοεμβρίου 2024
Εισήγηση ΓΓ της ΔΣΟ δρ Μάξιμου Χαρακόπουλου στο 3ο Επιστημονικό Συνέδριο «Παγκοσμιότητα, Παγκοσμιοποίηση και Χριστιανισμός»
Σεβασμιώτατε,
Σεβαστοί πατέρες,
Σεβάσμιοι καθηγητές,
Κύριες και κύριοι,
Εκ προοιμίου θα ήθελα να συγχαρώ για τη διοργάνωση του Συνεδρίου και να ευχαριστήσω για την πρόσκληση συμμετοχής μου με εισήγηση σε αυτό την Ιερά Μητρόπολη Πολυανής και Κιλκισίου και τον επιστημονικό υπεύθυνο, καθηγητή του ΑΠΘ, κ. Κωνσταντίνο Κωτσιόπουλο.
Διαβάζοντας το θέμα του παρόντος συνεδρίου αντιλαμβανόμαστε ότι η κύρια προβληματική του εδράζεται σε δύο βασικούς άξονες. Αφενός στη διαδικασία που βαπτίστηκε παγκοσμιοποίηση, και αφετέρου στον χριστιανισμό.
Στην ουσία, δηλαδή, αναζητούμε τη χριστιανική διάσταση, τη χριστιανική συμβολή στις διαμορφούμενες συνθήκες της πραγματικότητας του κόσμου που ζούμε.
Ως παγκοσμιοποίηση καλούμε, πρωτίστως, τη διαδικασία που ενοποιεί τον παγκόσμιο χώρο μέσω των οικονομικο-εμπορικών συναλλαγών, αλλά και την επικράτηση συγκεκριμένων κανόνων λειτουργίας των αγορών.
Ως χρονική αφετηρία της παγκοσμιοποίησης θεωρείται η πτώση των σοσιαλιστικών καθεστώτων και το τέλος του ψυχρού πολέμου. Επρόκειτο, δηλαδή, για την επικράτηση των δυτικών προτύπων της ελεύθερης αγοράς αλλά, ταυτόχρονα, και των αξιών της δημοκρατίας, της ελευθερίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που επέπρωτο να επεκταθούν και να εμπεδωθούν σε παγκόσμια κλίμακα.
Δεν ήταν άλλωστε τυχαίο ότι εκείνη την αρχική περίοδο, τη δεκαετία του 1990, εμφανίσθηκε και η «προφητεία» του φιλοσόφου Φράνσις Φουκουγιάμα για το τέλος της Ιστορίας. Το συμπέρασμά του, ωστόσο, όπως και ο ίδιος ομολόγησε, δεν πραγματοποιήθηκε -τουλάχιστον ακόμη.
Διότι βλέπουμε πως στο παγκοσμιοποιημένο οικονομικό γίγνεσθαι εντάσσονται, με εξαιρετική επιτυχία, κράτη με αυταρχικά συστήματα, που πόρρω απέχουν από τις αρχές της αστικής δημοκρατίας και της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που η Δύση έχει ως βασικούς πυλώνες.
Η παγκοσμιοποίηση, όμως -και εδώ νομίζω ότι οφείλεται και η σχετική κακοφημία της- συνεπαγόταν και την πολιτισμική ομογενοποίηση του παγκόσμιου πληθυσμού.
Και πράγματι, παρατηρούμε την ανάδυση αυτής της ομοιομορφίας σε πλανητικό επίπεδο, βοηθούμενης από την έκρηξη των νέων τεχνολογιών αλλά και των μεταφορών, που επιτρέπουν τη διάχυση κοινών προτύπων ζωής, ένδυσης, ψυχαγωγίας, ακόμη και σκέψης και λεξιλογίου.
Η πορεία αυτή, όμως, δεν είναι ανέφελη. Και ευτυχώς θα λέγαμε. Γιατί, αν και η πολιτισμική παγκοσμιοποίηση φέρνει τους ανθρώπους εγγύτερα, επιτρέπει οπωσδήποτε την ευκολότερη επικοινωνία, δημιουργεί πολίτες με παγκόσμια συνείδηση, γίνεται ανησυχητικά εμφανές πως ταυτοχρόνως, καταστρατηγούνται, καταρρίπτονται και αγνοούνται πολιτισμικές παραδόσεις και υψηλές διαχρονικές ανθρώπινες αξίες.
Διαπιστώνουμε, παράλληλα, ότι χάνεται η εντοπιότητα και η αυθεντική πολυμορφία. Οι λαοί τείνουν να μεταβληθούν σε έναν πολτό, χωρίς διακριτά γνωρίσματα.
Οι άνθρωποι γίνονται καταναλωτές υλικών και άυλων προϊόντων, που προωθούνται στην αγορά με σκοπό το κέρδος ή και την χειραγώγηση.
Ένα χαρακτηριστικό της νέας εποχής είναι ότι ενώ αυξήθηκε γεωμετρικά η δυνατότητα πρόσβασης στην γνώση και στην πληροφόρηση, έπεσε το επίπεδο της μέσης καλλιέργειας.
Ειδικά στους νέους το βιβλίο δεν αποτελεί μια υψηλή αξία, όπως ήταν ακόμη πριν από λίγα χρόνια, και σίγουρα την εποχή που ήμασταν και εμείς νέοι.
Σε αυτό το περιβάλλον, που απομακρύνεται από την πνευματικότητα, ήταν επόμενο να ερχόμαστε αντιμέτωποι με ακραίες ιδεοληψίες που επιζητούν με αυταρχικό τρόπο να καταστούν παγκόσμια επίσημη ιδεολογία, όπως είναι η λεγόμενη γουόκ ατζέντα ή η κουλτούρα της ακύρωσης.
Έτσι με γοργά βήματα φθάσαμε στο σημείο να ζητείται η κατάργηση του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη, του Σαίξπηρ, και όλης της ύψιστης πνευματικής παραγωγής του ανθρώπου, διότι όλοι αυτοί οι γίγαντες της σκέψης ήταν εκπρόσωποι της λευκής φυλής, του δυτικού πολιτισμού και της πατριαρχίας. Γελοιότητες μεν, επικίνδυνες δε.
Απέναντι σε όλα αυτά τα φαινόμενα, και στην ίδια την πολιτισμική παγκοσμιοποίηση καλείται να υψώσει τη δική του πρόταση ο Χριστιανισμός και δη η Ορθοδοξία.
Κατ’ αρχάς να πούμε ότι η Ορθοδοξία είχε τη δική της παγκοσμιοποίηση, με την ανατολική ρωμαϊκή αυτοκρατορία, με τον βυζαντινό πολιτισμό.
Παγκοσμιοποίηση η οποία, όμως, δεν ισοπέδωνε ούτε τις ιδιομορφίες των λαών, ούτε τις προσωπικότητες των ανθρώπων. Αντιθέτως, γονιμοποιούσε αυτό που προϋπήρχε για να ανέλθει υψηλότερα.
Ας κοιτάξουμε λίγο τι συνέβη στην Μέση Ανατολή, στα Βαλκάνια, στην Ανατολική Ευρώπη, αλλά και στον δυτικό κόσμο, που επηρεάστηκε απ’ όσα γίνονταν στο Βυζάντιο.
Μάλιστα, και σε αντίθεση με τον καθολικισμό και τη δύση, ο ενοφθαλμισμός του χριστιανικού μηνύματος γινόταν στη γλώσσα των λαών που εισέρχονταν στην Ορθοδοξία.
Γι’ αυτό και η βυζαντινή παγκοσμιοποίηση καλείτο οικουμενικότητα. Είχε, δηλαδή, βάθος πνευματικό, δεν ήταν μια εξωτερική διαδικασία επιβολής.
Για τον λόγο αυτό ο χριστιανισμός και ιδιαίτερα η Ορθοδοξία οφείλει να συνεχίσει στα βήματα της οικουμενικότητας, απέναντι σε αυτά της παγκοσμιοποίησης.
Που σημαίνει στις διεθνείς σχέσεις συνεργασία μεταξύ διακριτών οντοτήτων, με αλληλοσεβασμό και αλληλοκατανόηση.
Σημαίνει, επίσης, σεβασμό στις τοπικές παραδόσεις, στις διαχρονικές αξίες που απέδειξαν την αλήθειά τους στην πορεία του χρόνου. Και βεβαίως, σεβασμό στον άνθρωπο, στον κάθε άνθρωπο, ανεξάρτητα από την θρησκευτική ή την εθνική του ταυτότητα.
Αυτές τις αξίες προσπαθούμε ως Διακοινοβουλευτική Συνέλευση Ορθοδοξίας να προάγουμε στα τριανταένα χρόνια της λειτουργίας της, με ένα πολυσχιδές και πολύπλευρο έργο.
Στους κόλπους της ΔΣΟ σε επίπεδο εκπροσώπων κοινοβουλίων ετέθη εξ αρχής ως στόχος αυτή η ώσμωση, μεταξύ των απαιτήσεων για εμπέδωση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθεριών και των ορθοδόξων παραδόσεων.
Και τα δύο αναδύθηκαν ως προκλήσεις την επαύριον της πτώσεως των σοσιαλιστικών καθεστώτων στην ανατολική Ευρώπη και στα Βαλκάνια, όπου αποδείχθηκε ότι οι δεκαετίες της αυταρχικής αθεΐας δεν είχαν το αποτέλεσμα που επεδίωκαν τα κομουνιστικά καθεστώτα.
Ηγετικό ρόλο σε αυτή την προσπάθεια ανέλαβε η Ελλάδα, η οποία και ορθόδοξη είναι, έχοντας μάλιστα δικαιωματικά και τα πρωτοτόκια του Βυζαντίου -στον πολιτισμό του οποίου στεγάζονται και όλες οι υπόλοιπες ορθόδοξες χώρες- αλλά και εμπεδωμένες τις δημοκρατικές αξίες.
Με δόγμα την ισχύ εν τη ενώσει επιχειρήθηκε να αναδειχθεί το ορθόδοξο στίγμα, σε μια συνεργασία που συνέθετε και δεν αποσυνέθετε ούτε ισοπέδωνε.
Ως αποτέλεσμα το κύρος της ΔΣΟ στον ορθόδοξο κόσμο είναι ιδιαίτερα υψηλό.
Πρόσφατα, μάλιστα, είχαμε την ευκαιρία να το διαπιστώσουμε με την επίσκεψή μας στο Σεράγεβο και στην Μπάνια Λούκα, όπου βρήκαμε μια ζωντανή και μαχόμενη ορθοδοξία, σε ένα ασφαλώς αντίξοο περιβάλλον.
Σπουδαία είναι, όμως, και η αναγνώριση της οργάνωσης στην Ρουμανία, μια χώρα που η Ορθοδοξία γνωρίζει άνθιση. Μάλιστα, ο νυν πρόεδρός της Γενικής μας Συνέλευσης είναι Ρουμάνος.
Ενεργό συμμετοχή στην ΔΣΟ έχουν, επίσης, κοινοβουλευτικοί εκπρόσωποι από την Αλβανία, όπου η Ορθοδοξία, χάρη και στην προσωπικότητα του Αρχιεπισκόπου Αναστασίου, βρίσκεται σε άνοδο, παρά τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι Ορθόδοξοι, και ιδιαίτερα οι Έλληνες της Βορείου Ηπείρου.
Τα τελευταία χρόνια σημαντική ήταν και συμβολή των Ορθοδόξων της Πολωνίας, οι οποίοι αν και μικρή μειονότητα, σε μια ρωμαιοκαθολική θάλασσα, έχουν διακριτή παρουσία όχι μόνον στα ανατολικά της χώρας, αλλά ακόμη και στην πρωτεύουσα, στην Βαρσοβία, όπου πριν από ένα χρόνο έγιναν τα θυρανοίξια μιας μεγάλης εκκλησίας, με τη συμμετοχή της ΔΣΟ.
Δράσεις και συμμετοχές έχουμε ακόμη από την Βουλγαρία, το Μαυροβούνιο, την Βόρειο Μακεδονία αλλά και από την Κροατία, όπου διαβιώνει ορθόδοξη μειονότητα.
Στο ορθόδοξο αυτό τόξο εντάσσονται επίσης και οι Ορθόδοξοι της Υπερκαυκασίας, κυρίως οι Γεωργιανοί, οι οποίοι έχουν μια παλιά και ισχυρή παράδοση, αλλά και οι Αρμένιοι, οι οποίοι αν και προχαλκηδόνιοι εργάζονται ενεργά στους κόλπους της ΔΣΟ.
Ιδιαίτερα για τους τελευταίους, η οργάνωση έχει σταθεί διαχρονικά στο πλευρό τους απέναντι στις απειλές που βιώνουν από το Αζερμπαϊτζάν, και κυρίως με την εκδίωξη των Αρμενίων από το Ναγκόρνο Καραμπάχ.
Ασφαλώς, η μεγάλη πληγή και για την ΔΣΟ είναι ο πόλεμος των δύο ομόδοξων κατά βάση λαών, Ρώσων και Ουκρανών. Η Ρωσία, συνιδρύτρια χώρα μαζί με την Ελλάδα, της ΔΣΟ, έχει δυστυχώς εισβάλει πριν από σχεδόν 3 χρόνια στο ουκρανικό έδαφος. Έκτοτε, απέχει και από τις εργασίες της ΔΣΟ, λόγω και αντικειμενικών λόγων.
Το γεγονός πάντως του πολέμου υπονομεύει το έργο μας και μειώνει την ισχύ του μηνύματός μας για την ειρήνη, την αλληλοκατανόηση και τη συνεργασία.
Από ελληνικής πλευράς παραμένουμε δεσμευμένοι στο όραμα της ορθόδοξης ενότητας, σε μια ενωμένη Ευρώπη, και προσδοκούμε την επιστροφή της διπλωματίας και μια δίκαιη ειρήνη.
Στο πλαίσιο επίσης των οικουμενικών αξιών μας έχουμε ενισχύσει τις σχέσεις με φορείς άλλων χριστιανικών δογμάτων και ομολογιών.
Ιδιαίτερα με τους εκπροσώπους του ρωμαιοκαθολικισμού έχουμε αναπτύξει μια στενή συνεργασία στα ζητήματα της υπεράσπισης των χριστιανικών αξιών στην Ευρώπη.
Και αυτοί, όπως και εμείς, διαπιστώνουν την επίθεση που δέχεται από κάποια κέντρα η χριστιανική παράδοση και οι χριστιανικές αξίες, την προσπάθεια παρασιώπησης της σημασίας του χριστιανισμού για τον ευρωπαϊκό πολιτισμό και την προώθηση ιδεοληπτικών δογμάτων, που στοχεύουν στην αποθρησκευτικοποίηση του σύγχρονου ευρωπαϊκού πολιτισμού.
Ανάμεσα στις δράσεις συντονισμού, που έχει αναλάβει η ΔΣΟ, συγκαταλέγεται και η διοργάνωση ενός σημαντικού συνεδρίου τον περασμένο Μάιο στην Θεσσαλονίκη, με θέμα «Η πολιτική ως χώρος έκφρασης των χριστιανικών αξιών στην καθημερινότητα».
Το συνέδριο, που είχε μεγάλη επιτυχία, -όπως μπορεί να συμαρτυρίσουν οι εκ των συμμετεχόντων σε αυτό καθηγητές κ.κ. Κωνσταντίνος Κωτσιόπουλος και Χρυσόστομος Σταμούλης- συνδιοργανώθηκε από την ΔΣΟ, τη Διάσκεψη των Ευρωπαϊκών Εκκλησιών (CEC), την Επιτροπή των Επισκοπικών Διασκέψεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση (COMECE), την Θεολογική Σχολή του ΑΠΘ και την Ιερά Μητρόπολη Θεσσαλονίκης.
Στην τελετή έναρξης του Συνεδρίου υπεγράφη από τους επικεφαλής της ΔΣΟ, της COMECE, της CEC και της οργάνωσης Together for Europe ένα κείμενο έκκλησης προς τους Ευρωπαϊκούς Θεσμούς, τις Πολιτικές Παρατάξεις και τους Υποψήφιους Ευρωβουλευτές για τις χριστιανικές αξίες.
Επίσης, σε λίγες ημέρες, θα πραγματοποιηθεί στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις Βρυξέλλες το καθιερωμένο πρόγραμμα Ευρωπαϊκού Προγεύματος Προσευχής με πολλούς χριστιανούς Ευρωβουλευτές, και τη συμμετοχή της ΔΣΟ.
Επαφές και συνεργασία έχουμε βεβαίως και με άλλα χριστιανικά δόγματα, ενώ πρόσφατα είχαμε συνάντηση με τον ΓΓ του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών στην Γενεύη.
Τέλος, ως ΔΣΟ, μαζί με άλλες οργανώσεις από την Δύση, συναντηθήκαμε με τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο στο Φανάρι, και με τον πάπα Φραγκίσκο στο Βατικανό, με σκοπό την προετοιμασία των εορτασμών για τα 1700 χρόνια από την Α΄ Οικουμενική Σύνοδο.
Αυτός ο εορτασμός, που συμπίπτει μάλιστα με το κοινό ημερολογιακά Πάσχα Ορθοδόξων και Καθολικών, ελπίζουμε ότι θα πραγματοποιηθεί στην Νίκαια της Βιθυνίας, εκεί δηλαδή που έλαβε χώρα και η Α΄ Οικουμενική Σύνοδος.
Η Οικουμενικότητα των αρχών που υπηρετεί η ΔΣΟ αποδεικνύεται και από τη συνεργασία που έχει αναπτύξει και με τον μουσουλμανικό κόσμο.
Σημαντικό σε αυτή την κατεύθυνση ήταν το συνέδριο στον Λίβανο που συνδιοργανώθηκε με το κοινοβούλιο της χώρας με θέμα τις σχέσεις Χριστιανών και Μουσουλμάνων στην Μέση Ανατολή.
Επίσης, το μνημόνιο συνεργασίας με την Παγκόσμια Μουσουλμανική Λίγκα, που υπεγράφη στην Αθήνα τον Μάιο του τρέχοντος έτους, στο πλαίσιο των πρωτοβουλιών μας για την αλληλοκατανόηση και τη συνεργασία λαών με διαφορετική θρησκευτική παράδοση.
Οικουμενικές, ασφαλώς, είναι και οι αξίες που υπηρετούμε με τις δράσεις μας για την προστασία των διωκόμενων όπου γης χριστιανών, ιδιαιτέρως στην Μέση Ανατολή, όπου δυστυχώς ο χριστιανικός πληθυσμός συρρικνώνεται ραγδαία λόγω των διώξεων και της μισαλλοδοξίας.
Ιδιαίτερα από την περίοδο της λεγόμενης «Αραβικής Άνοιξης» αλλά και σήμερα, λόγω του πολέμου στην Μέση Ανατολή, η κατάσταση για τους χριστιανούς έχει γίνει αφόρητη.
Προστασία, δυστυχώς, χρήζουν και τα χριστιανικά μνημεία που καταστρέφονται, βεβηλώνονται ή αλλάζει αυθαίρετα η χρήση τους σε πολλές περιοχές, όπως είναι η Μέση Ανατολή, η κατεχόμενη Κύπρος, το Κοσσυφοπέδιο, το Ναγκόρνο Καραμπάχ, και δυστυχώς η Τουρκία. Στην τελευταία οι ναοί, στο πλαίσιο της νεοοθωμανικής ιδεολογίας, γίνονται τζαμιά.
Ως ΔΣΟ έχουμε ξεκινήσει από το 2020 εκστρατεία ενημέρωσης της διεθνούς κοινής γνώμης για την αυθαιρεσία της τουρκικής ηγεσίας, που μετέτρεψε και την Αγία Σοφία στην Κωνσταντινούπολη, σε τέμενος, θέτοντας σε κίνδυνο τη στατικότητα του περίλαμπρου ναού.
Μέσω των εκδηλώσεων και των συναντήσεών μας καλούμε τους πολιτικούς και εκκλησιαστικούς ηγέτες, καθώς και τους αρμόδιους φορείς να υπερασπιστούμε από κοινού τις πανανθρώπινες αξίες και να μην επιτρέψουμε την καταστροφή ενός μνημείου που αποτελεί διαχρονικό σύμβολο της οικουμενικής ορθοδοξίας.
Για την καλύτερη προώθηση του μηνύματός μας έχουμε εκδώσει έναν τόμο με τίτλο «Αγία Σοφία: Οι Ναοί της του Θεού Σοφίας ανά τον κόσμο», όπου παρουσιάζονται 37 Ναοί αφιερωμένοι στην Αγία Σοφία, και είναι κτισμένοι σε μια γεωγραφική ακτίνα από τη Σκωτία έως και την Κίνα.
Ο τόμος που έχει βραβευτεί από την Ακαδημία Αθηνών, έχει μεταφραστεί ήδη σε 15 γλώσσες και παρουσιάσεις έχουν γίνει σε πλήθος πρωτευουσών και μεγάλων πόλεων στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ.
Σεβασμιώτατε
Κυρίες και κύριοι,
Σε αυτή την συγκυρία, όπου δυστυχώς η ανθρωπότητα δοκιμάζεται από αιματηρές συγκρούσεις και ανταγωνισμούς, ενώ υποχωρούν οι πνευματικές αξίες στο όνομα της τεχνολογικής προόδου και των υλιστικών επιδιώξεων, η ΔΣΟ με αισιοδοξία αλλά και αποφασιστικότητα θα συνεχίσει να υπηρετεί τις οικουμενικές αξίες που διέπουν την λειτουργία της.
Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας.
Μπορείτε να παρακολουθήσετε την εισήγηση του κ. Μάξιμου Χαρακόπουλου στην ηλεκτρονική διεύθυνση: https://www.youtube.com/watch?v=wW86pjBL6SQ&feature=youtu.be